Hollanda’nın en büyük yayıncılarından Veen Bosch & Keuning‘ (VBK), birtakım kurgu kitaplarının İngilizceye çevrilmesine yardımcı olmak için yapay zeka kullanma kararı aldı. Medya zincirinin bu hareketi edebiyat topluluğunda ağır tartışmalara yol açtı. Kararı destekleyenler, yapay zekanın kitaplara erişimi kolaylaştırmaya yardımcı olabileceğini savunurken, karşısında duranlar edebi çeviride insan dokunuşunun yerinin doldurulamaz olduğunun kelam etti.
VBK, yapay zeka dayanaklı çeviri atılımını; tamamı kurgu olan birkaç yapıtla hudutlu ve insan editörler ile muharrirlerin onayını içeren deneysel bir süreç olarak tanımlıyor. VBK, yapay zekanın insan mütercimlerin yerini almaktan fazla sırf bir destekçi olduğunu vurguluyor. Medya zinciri mütercimlerin ve müelliflerin tasalarını anlıyor ve gidermeye çalışıyor. Yapay zeka atağına temkinli davranan şirket tekrar de bölümde bir çok kişinin çekimser tutumuyla müsabakaya devam ediyor.
Çeviride edebi dokunuşun yapay zeka tarafından sağlanamayacağını eleştirenler, kurgu kitapların çevirilerinde insan temasının değerini vurguluyor.
BU OKUYUCUYU VE MUHARRİRİ AŞAĞILAMAK
VBK’nın edebi metinleri çevirmek için yapay zeka kullanma planı, romanların kalıplaşmış yorumlamaya daha az bağımlı olabileceği varsayımına dayanıyor. Medya zincirini eleştirenler; kurgu yayınların tabiatında bulunan yaratıcı ögeleri değersizleştirdiğini ve hem muharrirleri hem de okuyucuları aşağıladığını savunuyor.
YAYIN HAKKI OLMAYAN PAZARA DAYANAK OLABİLİR
Yapay zeka tabanlı çeviri, teorik olarak yayıncılıkta gereğince temsil bulamayan isimleri destekleyebilir. Azınlık lisanlarındaki muharrirler yahut İngilizce yayın hakları pazarı olmayan kurgu muharrirleri için İngilizce konuşan okurlara ulaşmayı kolaylaştırabilir.
ÇEVİRİ KALİTESİ KÂFİ SEVİYEDE DEĞİL
Ancak yapay zekanın çeviri kalitesi hala kâfi düzeyde değil. Örneğin, Her Majesty’s Royal Coven kitabının muharriri Juno Dawson, kültürel açıdan hassas nüansların bir yapay zeka müterciminin gözünden kolay kolay kaçabileceğini ve potansiyel olarak istenmeyen, ziyanlı yorumlara yol açabileceğini savunuyor. “Geçen yıl bir okuyucu, kitaplarımdan birinin Fransızca baskısında kimi meselelere dikkat çekti” diyen Juno Dawson, “Çevirmen, trans bir kişiyi tanımlamak için biraz eski bir terim kullanmıştı. Yayınlanmadan evvel bu terimi değiştirebildik. Yapay zekanın gözden kaçıracağını düşündüğüm nüanslar bunlar; münasebetiyle yapay zeka tarafından üretilen içerik yeniden de titiz bir düzenleme gerektirecek” diye ekledi.
ÇEVİRMENLER YAPAY ZEKANIN EDEBİ İSTİKAMETİ OLDUĞUNU DÜŞÜNMÜYOR
Booker Ödüllü tercüman Michele Hutchison, mütercimlerin metni dönüştürmekten çok daha fazlasını yaptıklarını vurguluyor. The Guardian’a konuşan Hutchison’a nazaran edebi çeviri, sözlerin ötesine geçen bir hassasiyet gerektiriyor ve bu da yapay zekada hala eksik olan bir nitelik.
The Guardian’a konuşan bir öbür Hollandaca’dan İngilizce ‘ye mütercim David McKay ise yapay zeka araçlarını kullanmanın, bir müellifin prestijini etkileyebilecek, metnin edebi kalitesini zayıflatabilecek ve potansiyel olarak okuyucuları yabancılaştırabilecek “yanlış yahut aldatıcı çeviriler” riski taşıdığı konusunda uyarıyor.
İngilizce dilbilgisi uzmanı olan Geoffrey Pullum ise, The Times’a verdiği demeçte yapay zekanın lisan tanıma konusunda etkileyici adımlar atmış olmasına karşın, hala “gerçek dilbilimsel anlayıştan” mahrum olduğundan bahsediyor. Pullum’a nazaran, yapay zeka çevirisi yüzeysel seviyede doğruluk sağlayabilir, lakin edebi yapıtlarda kritik bir eksiklik olan tonu, mizahı, kültürel incelikleri ve bağlamı gözden kaçırabilir.
YAPAY ZEKA SANATI YOK MU EDİYOR
Yapay zekanın edebi dünyaya atılımı yarar sağlayacak mı yoksa sanatı yok mu ediyor tartışması sürüyor. The Guardian’a nazaran kimi tercümanlar, tam da bu nedenle çevirilerini yapay zeka takviyeli çevirilerden ayırmak için Hutchison’ın “üretken yapay zeka kullanılmadan insan eliyle” üzere açıklamalar eklemeye başladılar. Hutchison’a nazaran, mütercimler “kendi başlarına birer sanatçı” ve insan marifeti ile yaratıcılığının ehemmiyetini koruduğu bir alanda sanatlarını korumak için çabalıyorlar.