Geçen yıl Eylül ayında dünyanın dört bir yanındaki sensörler tarafından kaydedilen sismik sinyal bir mühlet gizemini korudu.
Yapılan araştırmada izler Atlas Okyanusu’nun kuzeyinde yer alan Grönland’ı işaret ediyordu.
Adadaki Dickson Fiyordu’nda yaşanan devasa bir heyelan, dokuz gün boyunca “Dünya’yı sallayan” bir dalgayı tetiklemişti.
1200 metre yükseklikte dağın tepesi, yamaçtaki eriyen buzulun daha fazla yükü taşıyamaması sonucu çöktü.
Öylesine büyük bir kütle yer değiştirdi ki 200 metre yüksekliğinde bir dalga tetiklendi.
Oluşan bu mega tsunaminin dar fiyortta sıkışarak, ileri geri gidip gelmesi ile uzun müddet gizemini koruyan sarsıntı yaşandı.
Bilim insanları, iklim değişikliği tesiriyle Grönland dağlarını destekleyen buzulların erimesinin, benzeri heyelanları sıklaştırdığını düşünüyor.
9 gün süren sismik gizem, bilim insanlarından oluşan memleketler arası bir takım ile Danimarka Donanması’nın işbirliği ile çözüldü.
Dedektif çalışması üzere araştırmanın sonuçları Science mecmuasında yayınlandı.
Londra’daki UCL’den akademisyen Doktor Stephen Hicks, ilk tespit edildiğinde sismik sinyallerin, sarsıntıya benzetilmediğini hatırlıyor.
Hicks, “Biz buna ‘tanımlanamayan sismik cisim’ ismini verdik” diye anlatıyor.
Sır nasıl çözüldü?
Bir küme meraklı bilim insanı, internet ortamında gizemli sismik sinyali tartışmaya başladı.
Kaydedilen sinyaller, dokuz gün boyunca her 90 saniyede bir ortaya çıktı.
Parçalar Danimarkalı bilim insanlarının Grönland’da ücra bir fiyortta meydana gelen tsunamiyi rapor etmesiyle birleşmeye başladı.
Ekip, sismik dataları kullanarak sinyalin kaynağının Grönland’ın doğusundaki Dickson Fiyordu olduğunu belirledi.
Araştırmacılar uydu imajları ve tsunami öncesi Danimarka Donanması tarafından çekilen fiyordun fotoğrafları dahil olmak üzere birçok ipucu topladı.
Elde edilen bir uydu manzarasında, fiyorttaki bir çukurda toz bulutu dikkat çekiyordu.
Olaydan evvel ve sonra çekilen fotoğrafları karşılaştıran takım, bir dağın çökmesiyle tetiklenen olayda buzul kütlesinin bir kısmının suya sürüklediğini ortaya çıktı.
Araştırmacılar 25 milyon metreküp kaya kütlesinin suya çarparak 200 metre yüksekliğinde bir “mega tsunami”ye neden olduğunu hesapladı.
Bu yaklaşık, 25 Empire State Binası’na (381 metre uzunluğunda bir gökdelen) muadil bir hacim.
‘Dalga gücünü dağıtamadı’
Genellikle sarsıntılar sonucu oluşan tsunamiler açık okyanusta saatler içinde tesirini kaybeder. Lakin bu mega tsunami fiyorda sıkıştı.
Dr. Hicks, “Bu heyelan okyanustan 200 km içeride meydana geldi. Bu yüzden dalga gücünü atamadı” diye açıklıyor.
Dedektif üzere iz süren takım, dalganın dokuz gün boyunca fiyord içinde gidip geldiğini gösteren bir model oluşturdu.
Dr. Hicks, “Bu kadar uzun bir müddet boyunca bu kadar büyük ölçekli bir su hareketi hiç görmemiştik” diye anlatıyor.
Bilim insanları heyelanın, Grönland’daki artan sıcaklıklar nedeniyle dağın tabanındaki buzulun erimesinden kaynaklandığını pahalandırıyor.
Dr. Hicks, “Dağı destekleyen buzul o kadar inceldi ki onu tutmayı bıraktı. Yaşanan olay iklim değişikliğinin bu bölgeleri nasıl etkilediğini gösteriyor.” diyor.
Bu fiyortlar kutup dairelerinde turist gezdiren yolcu gemileri tarafından ziyaret ediliyor.
Neyse ki hiçbiri bu heyelanın meydana geldiği bölgede değildi.
Danimarka ve Grönland Ulusal Jeolojik Araştırmalar Kurumu’nun (GEUS) baş araştırmacısı Dr. Kristian Svennevig, benzer olayların Kuzey Kutup Bölgesi’nde giderek daha yaygın bir fenomen haline geldiğini aktarıyor.
BBC’ye konuşan Svennevig, “Özellikle Grönland’da dev tsunamilere neden olan heyelanlarda artışa şahit oluyoruz” diyor.
Dr. Hicks, Dickson Fiyordu’ndaki heyelan için “Belki de bir iklim değişikliği olayının ayaklarımızın altındaki yer kabuğunu etkilediği birinci örnek” diyor.