Diyar Galeria enkazında incelemelerde bulunan eksper heyeti, 18 Nisan 2023’te Cumhuriyet Başsavcılığı’na hazırladığı raporu sundu. Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı ise birinci rapora istinaden ek rapor talebinde bulundu. Ek rapor talebini tamamlayan uzman heyeti, raporunu tamamladı.
Buna nazaran, yeni sarsıntı yönetmeliğinin hazırlanmamasından ötürü kurum yüzde 15, proje sorumluları yüzde 20, yetersiz beton direncinden ötürü müteahhit, şantiye şefi, bina fenni mesulu yüzde 20, yer tedbirlerini alınmasını ikaz etmeyen yetkililer yüzde 15, binada revizyon yapılmasına müsaade edenler yüzde 20 ve Galeria’nın yanındaki Oryıl My Office temelinin açılması sırasında gerekli yer güvenliğinin alınmamasından ötürü bina imali ile ilgili projeyi uygulayan sorumlular ve yapı kontrol sorumluları yüzde 10 sorumlu tutuldu.
SORUMLULUK YÜZDELERİ AÇIKLANDI
Surajans haberine nazaran, Diyar Galeria enkazında incelemelerde bulunan heyet, 18 Nisan 2023’te Cumhuriyet Başsavcılığı’na sunduğu uzman raporuna ait hazırladığı ek raporunu da yayımladı. Birinci raporda yer alan bilimsel akademik tabirlere açıklık getirerek yapılan ölçümleri, müşahedeleri ve deney raporlarını inceleyerek sorumluluk yüzdesini ve münasebetini açıkladı.
Rapor’da zelzelede yıkılan ve 89 kişinin ömrünü yitirdiği Diyar Galeria’ya ait savcı hazırlanan bilir kişi raporunda sorumluların kim olduğu, adreslerinin nerde olduğunun belirtilmediğini, yalnızca kullanılan materyaller üzerinde genel değerlendirmelerin yapıldığını sordu. Savcının bu istikametteki sorusuna ek raporda karşılık veren bilir kişi heyeti, hazırlanan birinci raporda buna ait bilginin verilmediğini söyledi.
GALERİA’NIN İKİ ADET PROJESİ BULUNUYOR
Kusur oranları ise şu tabirlerle açıklandı: “6 Eylül 1975 tarihinde Diyarbakır’ın Lice ilçesinde 6,6 büyüklüğünde zelzele meydana gelmiş ve 8149 bina hasar gördüğü ve yıkıldığından ötürü 2385 kişi hayatını kaybetmiştir. Bu zelzele göz önüne alınarak Binanın üretim yılına ilişkin şartnamede Diyarbakır ilinin 2. derece zelzele bölgesi olarak yazılması, yeniden tıpkı şartnamede zelzele kuvvetinin 0,1, g olarak alınması, bu bedellere aksi olarak gelen zelzele yükünün 0,17 g pahası olup mevzuattaki sarsıntı tasarım yükünden fazla olması, ayrıyeten zelzele perdesi uygulamasının zarurî olarak yönetmeliğe konulmaması, yönetmeliği hazırlayan kuruma sorumluluk yüklemiştir.
Galeria’nın iki adet projesi bulunmaktadır. Bu projelerden üretim yılına nazaran sonra yapılanın mimari, statik betonarme hesapları yapan proje sorumluları, yapan ve onaylayanların tamamı yanlış uygulama ve sistem seçiminden ötürü sorumlu bulunmuştur. Sorumluluk oranı yüzde 20 olduğuna, projenin üretimini üstlenen müteahhit kişi ve firmaların tamamı, şantiye şefi, bina fenni mesulu (kamu denetçisi) ve sürveyanı aldığımız beton karot test sonuçlarına nazaran yetersiz dirençte beton imalatının olması sorumluluk sebebidir. Sorumluluk oranı yüzde 20 olduğuna, binanın yer denetimlerini yapan, vize veren, imarına müsaade eden, projelerini denetim eden, onay veren yetkililerin, revize imalat yapılan kısımlara ilişkin değişiklikleri kabul eden makamların, ayrıyeten binaya çok yakın bir yerde gerekli yer tedbirlerini alınmasını ikaz etmeyen yetkililer sorumlu bulunmuştur. Sorumluluk oranı yüzde 15 olduğuna, bina altında üstte soru 2-2,2-3,2-4 de bahisleri geçen statik ve mimari revizyonlar yaparak binada zayıf kat tesiri oluşturulmasına sebep olan işletmeler sorumludur. Ayrıyeten bina idaresi ve AVM idaresinin yapılan değişikliklere müsaade etmesi ve vatandaşın tahliyesine yardımcı olacak binadan AVM’ye giriş kapılarının kapatılmasından ötürü sorumludur. Buradaki sorumluluk oranının yüzde 20 olduğuna, Galeria’nın yanındaki Oryıl My Office isimli binanın temelinin açılması sırasında gerekli taban güvenliğinin alınmamasından ötürü bina imali ile ilgili projeyi uygulayan sorumlular ve yapı kontrol sorumluları sorumludur. Sorumluluk oranı yüzde 10 olduğuna kanaat edilmiştir.”
‘BOMBALI AKIN BİNANIN TAŞIYICI SİSTEMİNE ZİYAN VERMEDİ’
Diyarbakır Cumhuriyet Başsavcılığı, Diyar Galeria’ya ait hazırlanan ve 18 Nisan’da yayımlanan birinci raporda yer alan çelişkilerin giderilmesi, değerlendirmelerin anlaşılır bir biçimde yapılması için ek rapor için bilir kişi heyetine bildirimde bulundu. Uzman heyeti, Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından sorulan sorulara da verdiği karşılıklar ek rapora yansıtıldı. Savcılık, 3 Ocak 2008 tarihinde askeri araca yönelik düzenlenen bombalı akının Galeria’ya ziyan verdiği istikametinde ortaya atılan iddiayı da sordu.
Bilirkişi heyeti ek raporda bu iddiayı, “Bombalı hücum ile ilgili raporda, binanın taşıyıcı sistemine tesir edecek seviyede olmadığı belirtilmiştir. Zira patlama olaylarında ABD ve AB standartlarına nazaran patlayıcı ölçüsünde nazaran hesaplanan basıncın taşıyıcı elemanlara tesiri olmamasından ötürü yer üstü patlama hesap ayrıntılarının rapora konulmasında gerek görülmemiştir” sözleriyle yanıtladı.
Yine savcılığın temel incelemelerinde kolan, boyut ve donatı bakımından bir eksikliğin olup olmadığına dair sorusuna da uzman, “Bina enkazı geç temizlenmiş olup yapılan hafriyatlarda temel düzeyine inilmemiştir. Lakin savcılık tarafından verilen projelerde temele ilişkin boyut, cins ve hesaplamalar dikkate alınmıştır. Temelin daima olduğu ve bu tip tabanlar için uygun olmadığı fakat yönetmelikte buna ilişkin bir kısıtlama olmadığı belirtilmiştir. Tarafımıza birinci gönderilen projede, perdeler olmamasına karşın revize projede ve bina inşaatında perde beton uygulaması yapılmamıştır. Bu sebepten ötürü raporda da bu eksikliğe dikkat çekilerek perde betonlar ile ilgili bilgi verilmemiştir. Enkazdan çıkarılan kolonlarda kâfi filiz uygulamasının yapıldığı kolonların genelde bütünlüğünü koruduğu rastgele kesme ve eğilme çatlağının görülmediği raporda yer verilmiştir” cevabını verdi.
‘KOLON KESME SAVLARI İLE TESPİT TEKNİK OLARAK YAPILAMAZ’
Binaya dair yapılan geoteknik değerlendirmelerin yetersiz olduğu, ilgili TÜBİTAK raporunun kâfi açıklık ve netlikle izah edilmediğini bilir kişi heyetine iletti.
Bilir kişi heyeti, bu incelemeye aldığı savcılığın bu talebini, “Binaya ilişkin iki adet taban raporu bulunmaktadır. Jeoloji mühendisi tarafından hazırlanan birinci raporda yerin taşıma gücünün zayıf olduğu belirlenmiş (D sınıfı yahut mukavemeveti düşük zemin), TÜBİTAK tarafından yapılan inceleme raporunda ise tabanın mukameveti C sınıfı verilmiş. Yani yerin direncinin rastgele bir taban güzelleştirilmesine gerek olmadığı kanaatine varılmıştır. Raporda C sınıfı tabanlarda de radye uygulaması yapılması gerektiğini lakin yönetmelikte bu mevzuya ilişkin yaptırım bulunmadığı için binanın yapıldığı yıl için bir eksiklik olarak değerlendirilmiştir” kelamlarıyla kıymetlendirdi.
Diyar Galeria’da bulunan bir spor salonunda kolonların kesildiği tezi soruşturma belgesine dahil olmuştu. Argümanlara dair daha evvel spor salonunda kaydı bulunan bir savcı, soruşturma savcılarına söz vermiş ve daha evvel çektiği bir fotoğrafı soruşturma savcılarına vermişti.
Kolonların kesilmesi argümanını ve fotoğrafları da soran soruşturma savcısına ek raporda verilen karşılıkta, yıkılan bir yapıya ait kolon kesilmesine ait tespitin teknik olarak yapılamayacağı aktarıldı. Lakin ek raporda kolonların değiştirildiği ya da traşlanabileceği ihtimaline bir defa daha yer verildi.
Kolon kesme tezleriyle ilgili ismi geçen market ile dokumacılık firmasının mimaride bir değişiklik yapıp yapmadığını da soruşturma savcısı uzman heyetine sordu. Açıklanan ek raporda bu argüman heyet tarafından “Tezgel Kom Market, Yummy Dokumacılık ve 2’nci projede verilen mimariye nazaran olmadığı, duvarlarının yıkıldığı tespit edilmiştir. Fakat bu imalatların ne vakit kimin tarafından yapıldığı hakkında kesin bir kanaate varılmadığından ötürü isim zikredilmemiştir. Duvarlar taşıyıcı değildir. Lakin zelzele esnasında etkin rol alarak yük almaktadır. Yıkılması sarsıntı kuvvetine karşı binanın zayıflatması manasına gelmektedir” biçiminde söz edildi.